Samenwerkende Academische Netwerken Ouderenzorg (SANO)

Technologie in de ouderenzorg: onderzoek naar technologische zorgondersteuning in breed maatschappelijke samenwerking

 
^{Hanneke Smaling} 

Hanneke Smaling, Eveline Korving

De vergrijzing, tekort aan zorgpersoneel, complexere zorg; we zien het telkens voorbij komen. Een van de toekomstbestendige oplossingen is het gebruik van meer technologische ondersteuning in de zorg, ook voor zorg in de thuissituatie. Dit betekent minder druk op zorgmedewerkers en meer ruimte voor de juist belangrijke persoonlijke zorg. Het UNC-ZH/LUMC heeft hier aandacht voor met meerdere onderzoeken op technologie.

Twee voorbeelden van onderzoeken waarbij technologie de zorg en de specialist ouderengeneeskunde kan ondersteunen én kan bijdragen de kwaliteit van leven van de cliënt te verbeteren, zijn de onderzoeken naar 1. de Emotie Intelligente Zorgrobot (Proeftuin EI Robot) en 2. een draagbaar sensorsysteem in kleding voor het vroegtijdig signaleren van stress (MASQUE-onderzoek). Wij vroegen senior onderzoeker Hanneke Smaling van het UNC-ZH/LUMC meer over deze onderzoeken.

Kun je vertellen wat de onderzoeken Proeftuin EI robot en MASQUE inhouden?

“Beide onderzoeken hebben betrekking op stress en onbegrepen gedrag bij mensen met dementie en mensen met een verstandelijke beperking. Een zorgvraag waar specialisten ouderengeneeskunde en andere zorgverleners vaak mee te maken hebben. De een met behulp van een robot, de ander met een kledingstuk.

In het onderzoek Proeftuin EI robot willen we een autonome zorgrobot ontwikkelen. Dat betekent een robot die de stress en emoties van de cliënt kan herkennen en op basis van kennis over de cliënt zelf een actie kan kiezen om daar op een goede manier op in te springen. Zo hopen we onbegrepen gedrag te voorkomen. Dat is beter voor de cliënt en zo houdt de zorg tijd over om meer persoonsgerichte zorg te geven. De robot is daarmee een hulp voor de zorg, geen vervanger.”

"In het MASQUE-onderzoek hebben wij samen met cliënten, hun familie en zorgmedewerkers een draagbaar sensorsysteem in kleding (een sok) ontwikkeld om vroegtijdige stressopbouw bij cliënten te identificeren die dat zelf niet goed kunnen aangeven. De sok werd door deelnemers het meest genoemd als geschikt kledingstuk voor dit doeleinde. De technologie van de sok draait op het HUME platform van Mentech. Dat is een platform dat op basis van de gegevens die de sok verzamelt in combinatie met gedragsmodellen, machine learning en artificial intelligence stress kan voorspellen. We gaan het sensorsysteem eerst valideren met gezonde ouderen om het model van stressvoorspelling verder te trainen en het ontwerp van de sok te optimaliseren. Daarna gaan we de sok testen en implementeren in de langdurige zorg voor mensen met dementie en mensen met een verstandelijke beperking. Hiermee hopen we stress en onbegrepen gedrag te voorkomen en de kwaliteit van leven van de bewoners te verbeteren.”

De onderzoeken vinden in brede samenwerking plaats. Wie zijn de partners bij beide onderzoeken en waarom is deze samenwerking belangrijk?

“De partners voor de EI Robot zijn SARA robotics, Mentech Innovation, Ipse de Bruggen en Zorggroep Elde Maasduinen (ZGEM). SARA en Mentech zorgen voor de doorontwikkeling van de huidige versie van de robot die nog niet autonoom is of emoties kan herkennen, naar een EI robot. Ipse de Bruggen en ZGEM zullen de nieuwe robot gaan implementeren. Het UNC-ZH/LUMC doet het onderzoek naar de impact van de zorgrobot op de betrokkenen en een procesevaluatie.

In het MASQUE-onderzoek werken we samen met Topaz, Ipse de Bruggen, Saxion Hogeschool, Academische Werkplaats Leven met een verstandelijke beperking (AWVB) van Tranzo, Tilburg University en Mentech Innovation.

Voor een succesvolle ontwikkeling, evaluatie en duurzame implementatie is een brede samenwerking met alle partijen essentieel. In beide onderzoeken werken we daarom nauw samen met de praktijk en ontwikkelen we in co-creatie met cliënten, familie en zorgmedewerkers. Daarnaast past het ook bij de wens van het UNC-ZH om meer samen te werken de langdurige zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Samen voor een betere langdurige zorg!”

Heb je een mooi voorbeeld uit de praktijk van de samenwerking van stakeholders?

“Voor MASQUE hebben we drie rondes focusgroepen en interviews gehouden met cliënten, familie en zorgmedewerkers om de ideeën over en de gebruikerseisen voor het draagbare sensor systeem in kleding op te halen. Hier zaten ook specialisten ouderengeneeskunde bij, maar ook verzorgenden of fysiotherapeuten. De gegevens uit elke ronde werden teruggekoppeld aan het technische team, die de opbrengsten gebruikte voor de ontwikkeling. Onderwerpen gedurende ontwikkeling waar zij advies of de mening van de deelnemers over wilden horen, werden dan weer in de volgende rondes aan de deelnemers voorgelegd. Concreet voorbeeld is dat we eerst eisen aan de stof voor de sok hebben uitgevraagd en dat er daarna verschillende stoffen die hieraan voldeden in de vervolgronde aan de deelnemers zijn voorgelegd om tot een materiaalkeuze te komen. Zo is echt samen naar het ontwerp van het kledingstuk, de sok, toegewerkt.”

“Zo is echt samen naar het ontwerp van het kledingstuk, de sok, toegewerkt.”

Wat zijn de eerste reacties en bevindingen die je kunt delen?

“We merken dat er veel interesse is vanuit de praktijk voor beide projecten. Zo krijgen we al aanmeldingen van organisaties die willen meedoen aan MASQUE of EI robot zonder dat we daarvoor actief aan het werven zijn. Het leeft dus echt in de praktijk. Zo kreeg ik een aanvraag van een specialist ouderengeneeskunde bij een verpleeghuis die graag meer wilde weten.

Zoals gezegd zijn we voor MASQUE uitgekomen bij een sok om stress mee te meten. Dit komt echt uit de praktijk. Deze optie was veel genoemd onder andere omdat het een kledingstuk is waar alle cliënten mee bekend zijn en daarmee de kans op acceptatie groter is, het niet opvalt (vooral genoemd als belangrijk door cliënten met een verstandelijke beperking en beginnende dementie), huidgeleiding betrouwbaar aan de voet gemeten kan worden en cliënten er minder makkelijk bij kunnen (i.v.m. kapot maken). De electroden zitten in de stof, zodat je die niet voelt, en de sokken zijn herbruikbaar en wasbaar, precies wat deelnemers aangaven dat zij belangrijk vonden.”

In welk stadium bevinden de onderzoeken zich nu?

“Voor de EI robot staat er voor 2024 een hoop op de planning. In het voorjaar hebben we de gebruikerseisen voor de EI robot opgehaald. We gaan daarna het eerste prototype van de nieuwe EI robot uittesten in de langdurige zorg voor mensen met dementie en mensen met een verstandelijke beperking. Dat zal een versie zijn die gekoppeld is aan de HUME (het stressdetectie platform) en die op afstand te bedienen is. We gaan dan de impact van deze robot op cliënten en medewerkers onderzoeken. In het voorjaar van 2025 verwachten we de resultaten. De verzamelde gegevens worden gebruikt om daarna de stap te maken in de ontwikkeling naar een robot die emoties kan herkennen.

Voor MASQUE hebben we een eerste versie van het sensorsysteem in kleding. We zijn nu de voorbereidingen aan het treffen om in 2024 te starten met het valideren van de sok bij gezonde ouderen. De eerste resultaten zullen dan eind 2024 verwacht worden.” 

•  Meer informatie over het onderzoek Emotionele Intelligente robot
• Meer informatie over het onderzoek MASQUE

Auteurs

• Dr. Hanneke Smaling, senior onderzoeker UNC-ZH
• Eveline Korving, coördinator Kennis & Communicatie UNC-ZH