Medicatieflits: gabapentoïden bij neuropathische pijn

Sanne van Haren Noman

De gabapentoïden pregabaline en gabapentine worden gebruikt bij perifere en centrale neuropathische pijn, zoals diabetische neuropathie en postherpetische neuralgie. De chemische structuur lijkt op die van GABA (gamma-aminoboterzuur), maar ze werken niet op de GABA receptor. Ze beïnvloeden de spanningsafhankelijke natrium- en calciumkanalen in de prikkeloverdracht tussen neuronen en zorgen zo voor pijnvermindering. Pregabaline heeft ruim 43.000 gebruikers ouder dan 75 jaar, gabapentine 13.500 gebruikers ouder dan 75 jaar in Nederland.

Effect

Er zijn weinig ouderen (ouder dan 65 jaar) geïncludeerd in gerandomiseerd onderzoek, voor beide middelen ongeveer 1.000 deelnemers. De placebo gecontroleerde onderzoeken met een gemiddelde leeftijd ouder dan 65 jaar laten een significante vermindering van pijnscores zien bij gebruik van de gabapentoïden, maar niet alle studies laten een significant resultaat zien voor de uitkomst ‘klinisch relevante pijn vermindering van 50%’. Het effect treedt niet direct in, dit duurt enkele dagen tot vier weken.

Bijwerkingen bij ouderen

Het bijwerkingenprofiel is voor ouderen ongunstig: slaperigheid/vermoeidheid en duizeligheid komen zeer vaak voor (>10%). De bijwerkingen zijn dosisafhankelijk en treden vaak op in het begin van de behandeling. Een relatief onbekende maar wel vaak voorkomende bijwerking is perifeer oedeem.

Gebruiksgemak

De dosis moet langzaam worden opgebouwd, de doseerfrequentie is twee (pregabaline) of drie (gabapentine) maal daags. De tabletten kunnen vermalen worden, de capsules geopend (poeder) en er is ook drank beschikbaar. De gabapentoïden hebben geen invloed op de CYP450 enzymen. Ze worden renaal geklaard, daarom is de onderhoudsdosering lager als de nierfunctie onder de 60 (gabapentine) of 80 (pregabaline) ml/min komt.

Verlagen of stoppen

Overweeg de dosis te verlagen of te stoppen bij cognitieve achteruitgang, het optreden van bijwerkingen of onvoldoende effectiviteit. Bij ouderen met dementie is de effectiviteit bepalen moeilijk en de cognitie kan door het gebruik van de gabapentoïden verder achteruitgaan. Verlaag of stop ook bij een combinatie van meerdere middelen: er is geen overtuigend bewijs voor superioriteit van combinatietherapie met bijvoorbeeld een tricyclisch antidepressivum. Bouw stapsgewijs af in 2-8 weken onder monitoring van terugkerende klachten en onttrekkingsverschijnselen en gebruik de kennisdocumenten voor afbouwschema’s. Alternatieven bij neuropathische pijn zoals tricyclische antidepressiva hebben ook negatieve effecten op cognitie en valrisico, denk daarom ook aan lokale alternatieven zoals lidocaïne- of capsaïcinepleisters bij kwetsbare ouderen.

Meer weten/lezen: www.ephorapp.nl of download de Ephor app op de smartphone.

Auteur

• Sanne van Haren Noman, klinisch geriater, Gelre ziekenhuizen, Kernlid Ephor (Expertisecentrum Pharmacotherapie bij Ouderen)