“Aandacht voor kwetsbare ouderen verbetert de kwaliteit van leven”

Huisarts Maaike Blok, werkzaam bij huisartsenpraktijk Sassembourg in Sassenheim, en specialist ouderengeneeskunde Yvonne Martens, werkzaam bij de Behandelpraktijk Topaz, slaan regelmatig de handen ineen als het gaat om de zorg en behandeling van kwetsbare ouderen die thuis wonen. Hoe ziet hun samenwerking eruit en welke tips hebben zij voor hun collega’s? Een interessant gesprek met twee bevlogen professionals!

Yvonne Martens (links) en Maaike Blok

Maaike, wat was jouw motivatie om huisarts te worden?

“Ik kan me niet anders herinneren dan dat ik dokter wilde worden. Als kind leek huisarts me al een mooi beroep. Tijdens mijn coschap huisartsgeneeskunde werd dit gevoel bevestigd, helemaal omdat het als een verademing voelde na mijn coschappen in het ziekenhuis. Dat was toch een cultuur waarin ik mij niet helemaal thuis voelde. Het leuke aan huisarts zijn, vind ik het laagdrempelige en terugkerende contact met mensen en hun gezinnen. Je ziet van alles en nog wat en maakt samen hoogte- en dieptepunten mee. Dat vind ik bijzonder.”

Yvonne, jij bent specialist ouderengeneeskunde. Waarom heb je voor dit vak gekozen?

“Ik herken veel in Maaikes verhaal. Ook ik wilde als kind al dokter worden. Dat werd deels gevoed door het feit dat mijn ouders beiden als verpleegkundigen werkten in de verstandelijk gehandicaptenzorg. Toch heb ik tijdens mijn middelbare school nog even getwijfeld. Ik ben een fervent saxofonist en heb kort overwogen om naar het conservatorium te gaan. Uiteindelijk heeft de geneeskunde het gewonnen. Net als Maaike had ik tijdens mijn coschappen moeite met de hiërarchie in het ziekenhuis, dat paste niet bij mij. In tegenstelling tot het verpleeghuis waar ik daarna terecht kwam. Daar voelde ik mij als een vis in het water! Ik vond, en vind, het prachtig om deel uit te maken van een multidisciplinair team en samen hetzelfde doel na te streven, namelijk het zorgen voor de beste behandeling van een patiënt. Nadat ik eerst als basisarts in een verpleeghuis heb gewerkt, ben ik de opleiding tot specialist ouderengeneeskunde gaan volgen. Daarna ben ik gegrepen door het ambulante werk in de eerste lijn. Ik vind het bijzonder om kwetsbare mensen in hun thuissituatie te behandelen.”

Wat is er anders aan het behandelen van oudere mensen in hun thuissituatie in vergelijking tot een bezoek aan de praktijk?

Yvonne: “Het afleggen van visites voegt zoveel toe! In hun thuissituatie kun je mensen vaak beter observeren. Als iemand koffie aanbiedt, zeg ik altijd ‘ja’. Door even mee te lopen naar de keuken, en soms ook even de koelkast open te trekken,  krijg je vaak een goed beeld van hoe het met iemand gaat. Hoe loopt iemand? Is de keuken opgeruimd? Liggen er bedorven etenswaren in de koelkast? Dat soort observaties levert veel informatie op.”

Maaike: “Om een patiënt goed te kunnen behandelen is het belangrijk om iemands vertrouwen te winnen. Dat gaat meestal ook beter als je ze thuis opzoekt.”

Kunnen jullie een voorbeeld geven wanneer de expertise van Yvonne wordt ingeschakeld?

Maaike: “Ik heb recent een ouder echtpaar doorverwezen waarbij van alles door elkaar speelt. Zo lijken ze allebei zowel cognitieve als somatische klachten te hebben. Ze vertellen echter allebei verschillende verhalen en dan is er ook nog een dochter in beeld die weer wat anders zegt. Je voelt aan alles dat er iets niet klopt, maar het is lastig om er de vinger op te leggen. Bij zo’n complexe casus als deze neem ik contact op met Yvonne, vooral ook omdat ik behoefte heb aan een objectieve blik.”

Yvonne, word jij dan ook de hoofdbehandelaar in dit soort situaties?

“In principe blijft Maaike de hoofdbehandelaar. Ik schrijf vanuit de Behandelpraktijk geen medicatie voor, maar adviseer de huisarts om bepaalde medicatie voor te schrijven. Als ik een patiënt van haar heb bezocht, bel ik daarna meestal snel om verslag uit te brengen. Als ik besluit om een behandeltraject te starten, neem ik soms wel tijdelijk de regie over dat specifieke stuk over.”

Kunnen jullie uitleggen wat de toegevoegde waarde is van de specialist ouderengeneeskunde in de eerste lijn?

Maaike: “Ik ben ontzettend blij dat ik gebruik kan maken van de kennis van Yvonne. Niet alleen op het medisch inhoudelijke vlak, maar ook bij praktische zaken. Bijvoorbeeld als het gaat om vragen als: kan deze patiënt nog wel thuis blijven wonen, of moet hij eigenlijk naar een verpleeghuis? En moet ik iemand bij ziekte naar een Eerstelijnsverblijf (ELV) sturen, of kan ik beter een andere weg bewandelen? Het is heel fijn dat ik daarover met Yvonne kan sparren. Het samenwerken met een specialist ouderengeneeskunde is ook anders dan met een geriater. Een geriater geeft vooral advies over wat ik met een patiënt moet doen, ik krijg dan eigenlijk een soort huiswerk mee, haha! Terwijl de specialist ouderengeneeskunde ook echt een aantal behandeltaken overneemt. En ik merk dat veel mensen angst hebben om naar het ziekenhuis te moeten, daar zien oudere mensen vaak als een berg tegenop. Als ik dan aangeef dat de specialist ouderengeneeskunde bij hun thuiskomt, zie ik vaak een grote glimlach op hun gezicht verschijnen.”

Yvonne: “Ik denk ook dat ik de huisarts op een aantal punten kan ontzorgen. Bijvoorbeeld als er verdere diagnostiek nodig is bij een patiënt bij wie dementie is vastgesteld. Ik kan vaak binnen twee weken al op huisbezoek. Zodra de diagnostiek rond is, zorg ik er ook voor dat mensen snel de juiste begeleiding krijgen, bijvoorbeeld door het inschakelen van een casemanager. Als specialist ouderengeneeskunde ken ik bovendien de sociale kaart en weet ik precies bij welke instanties ik kan aankloppen om de juiste zorg en ondersteuning te regelen. Ook neem ik de mantelzorger mee in het proces, ik vind het belangrijk dat ook zij zich gesteund voelen.”

Hebben jullie tips voor andere huisartsen die overwegen om ook (meer) samen te werken met een specialist ouderengeneeskunde?

Maaike: “Het meest belangrijk is dat je weet wat je voor elkaar kunt betekenen.”

Yvonne: “Daar sluit ik mij helemaal bij aan. Je moet als specialist ouderengeneeskunde je gezicht laten zien. Sluit af en toe eens aan bij een overleg of ga langs bij de huisartsenpraktijk. Door elkaar te leren kennen weet je wat je aan elkaar hebt en dat maakt het contact een stuk eenvoudiger En maak ook duidelijke afspraken over wat je van elkaar verwacht en hoe je wilt samenwerken. Wil je als huisarts dat de specialist ouderengeneeskunde je een kort advies geeft, je ontzorgt, of wil je ook dat hij of zij de regie over een specifiek deel van de behandeling, al dan niet tijdelijk, overneemt?”

Hoe zien jullie de toekomst van deze samenwerking in de eerste lijn?

Yvonne: “Ik zou nog wel wat vaker gestructureerd overleg willen rondom een patiënt, samen met alle betrokken disciplines. Uit ervaring bij andere praktijken weet ik dat dit veel kan opleveren voor de patiënt. Uiteraard wel bij die gevallen waar dat ook echt nodig is. We moeten niet gaan overleggen om te overleggen.”

Maaike: “Ik zou het zelf het mooiste vinden als je een specialist ouderengeneeskunde op een structurele basis kunt laten ‘meekijken’ bij alle kwetsbare ouderen in je praktijk. Dat ze bijvoorbeeld allemaal een keer een consult krijgen. Door tijdig met kwetsbare ouderen aan de slag te gaan, kun je de kwaliteit van leven vaak aanzienlijk verbeteren.”